Жаночае і мужчынскае традыцыйнае адзенне ў Беларусі значна адрознівалась у залежнасці ад рэгіёна. Мы прадставляем вам адзін з варыянтаў жаночага адзення Кобрынскага раёна. Комплекс святочнага жаночага адзення на Кобрыншчыне складаўся з ільняной сарочкі паліковага крою, спадніцы(ільнянога “палатняныка” або шарсцянога андарака), дзвух фартухоў, тканага пояса з падоўжна-паласатым ці дробным геаметрычным арнаментам, наміткі(плата) і зрэдку гарсэта. (Фота 1)
Багатая калекцыя адзення кобрынскага строю сабрана ў нашым комплексным гісторыка-краязнаўчым музеі “Скарбніца спадчыны” Дзяржаўнай ўстановы адукацыі “Сярэдняя школа № 1 г. Кобрына". У раздзеле экспазіцыі музея “Народнае адзенне” прадстаўлена жаночае адзенне з вёсак Кобрынскага раёна, вырабленае ў канцы ХІХ-га - першай палове ХХ стагоддзя: жаночыя сарочкі, фартухі, спадніцы, а таксама саматканыя і вышытыя ручнікі і абрусы. Ёсць у калекцыі і некалькі прадметаў мужчынскага адзення: вышываная безрукаўка і сарочка.
Прадстаўлены комплекс жаночага святочнага адзення складаецца з тканай ільняной сарочкі паліковага крою, двух тканых фартухоў, андарака, тканага пояса з дробным геаметрычным арнаментам і плата(наміткі).
Сарочка
Аснову прадстаўленага комплексу жаночага адзення з саматканкі складае кужэльная сарочка з вёскі Асмолавічы Кобрынскага раёна, якую перадала ў школьны музей жыхарка в. Асмолавічы Лідзія Шусціцкая, сарочку яна атрымала ў спадчыну ад роднай цёткі.
Сарочка кроеная з тонкага даматканага ільнянога палатна светла-шэрага (блізка да белага) колеру з прамымі плечавымі ўстаўкамі і стаячым каўняром. Каля каўняра тканіна прысабраная і аблягае шыю, а спераду каўнер зашпільваецца на два гузікі, даўжыня разрэза спераду сарочкі – 30 см. Сарочка пашыта ўручную, даўжыня сарочкі – 170 см. (Фота 2)
У Кобрынскім раёне часцей, чым у іншых мясцінах Беларусі ў аздабленні касцюма выкарыстоўвалася ткацтва. Для гэтага ткалі кавалак узорыстай тканіны з паласатым дэкорам ці асобнымі арнаментальнымі матывамі, а потым выкройвалі рукавы кашулі або дзве палавінкі фартуха. На здымках мы бачым такі ж прыклад. Упрыгожаны весь рукаўсарочкі затканымі палоскамі чырвонага колеруз невялікімі ўкрапінамі цёмна-сіняга, якія размяшчаюцца на рукавах і паліках, размяшчэнне ўзора – падоўжнае. Арнамент дробнаўзорысты, геаметрычны, узоры –васьмівугольныя зоркі, ромбы, трохвугольнікі, рознай формы крыжыкі, шматпялёсткавыя разеткі. Рукавы прамыя, заканчваюцца фальбонкай, фальбонка ўпрыгожана тканым арнаментам, шырынёй 7,5 см, аздоблена вузкімі карункамі шырынёй 1 см. Месцы злучэння паліка і рукава, паліка і спінкі ўпрыгожаны вышыўкай ніткамі белага колеру. (Фота 3)
Сарочка сціпла ўпрыгожана па падолу затканай вузкай палоскай чырвонага колеру.
Спадніца
Прадстаўлены элемент касцюма адносіцца да святочнага паяснога адзення. Андрак пашыты ўручную з 4-х полак тканай ваўнянай тканіны цёмна-вішнёвага колеру з падоўжнымі палосамі, утворанымі ніткамі жоўтага, зялёнага, сіняга колеру. Даўжыня спадніцы – 77 см. Зверху спадніца прысабрана на вузкі пояс, шырынёй 1 см, з той жа тканіны, які пераходзіць у завязкі. Са сподняга боку па нізе падшыта палоска ільняной тканіны шырынёй 20 см. Унізе па краю прышыта спецыяльная стужка — «шчыпок», ці «чыпок», якая не толькі ўпрыгожвала, але і засцерагала ніз спадніцы. (Фота 4) Андарак у школьны музей перадала карэнная жыхарка в. Магдалін Кобрынскага раёна Гапановіч Аляксандра Іванаўна, рэч дасталася ёй ад маці.
Фартухі
Абавязковай часткай традыцыйнага жаночага строю з’яўляўся фартух.
Для Заходняга Палесся, у тым ліку і для Кобрынскага раёна, адметным з’яўляецца павязванне жанчынамі адначасова двух фартухоў. Апраналі два фартухі так, каб асноўны арнамент ніжняга фартуха віднеўся з-пад верхняга.
Фартухі з калекцыі школьнага музея пашыты ўручную з дзвюх полак белай ільняной саматканай тканіны. Палотнішчы тканіны злучаны дэкаратыўным ажурам, упрыгожаны сціплай вышыўкай чырвонага колеру. Унізе да кожнага фартуха прышыты па два кавалкі тканай тканіны шырынёй 20 см (верхні фартух) і 22,5 см (ніжні фартух), злучаныя дэкаратыўным швом. Тканы дэкор прадстаўляе сабой чаргаванне палос чырвонага колеру рознай шырыні, аргамент геаметрычны, узоры: ромбы, трохвугольнікі, шматпялёсткавыя разеткі і інш.
Палотнішчы тканіны сабраны ў складкі (па 7 невялікіх складак (зашчыпаў) з кожнага боку) па адным краі на нешырокі пояс. Пояс пераходзіць у завязкі, якія нічым не ўпрыгожаны. Завязваецца ён па таліі і прыкрывае андарак спераду, пакідаючы палоску спадніцы ўнізе. Шырыня полкі верхняга фартуха – 34,5 см, даўжыня – 57 см. Даўжыня ніжняга фартуха 70 см, шырыня полкі – 50 см. Фартухі выраблены ў в. Асмолавічы Кобрынскага раёна. Час вырабу невядомы, прыкладна першая палова 20 стагоддзя. (Фота 5)
Жаночы пояс
Важнай складовай часткай традыцыйнага сялянскага жаночага касцюма быў пояс. Тканыя паясы былі даволі доўгімі — да 2-2,5 м, скончваліся «махрамі», «кутасамі». Пояс завязвалі па таліі, часцей у два абхваты, на просты вузел. Канцы пакідалі ў цэнтрыцізмяшчалі ў адзін бок. Шырыня пояса вызначалася ў суадносінах з іншымі часткамі касцюма і хісталася ад вузкіх да шырокіх.
Тканы жаночы пояс з калекцыі школьнага музея набыты у в. Магдалін Кобрынскага раёна. Пояс упрыгожаны геаметрычным арнаментам, на канцах пояса – “махры” ці “кутасы”. Пояс вузкі, шырыня – 2 см, даўжынёй 215 см. Агульны фон пояса – чырвоны. Дэкор складаецца з вузкіх падоўжных палосак шашачна-геаметрычнага арнаменту па краях пояса, вытканага ніткамі сіняга і белага колеру і з шырокай паласы чырвонага колеру з геаметрычным арнаментам зялёнага колеру пасярэдзіне.
Галаўны ўбор
Адметнасцю жаночага касцюма Кобрынскага строю з’яўляўся адмыслова завіты галаўны ўбор ручніковага тыпу, які на Кобрыншчыне называўся платам ці наміткай. Ён надаваў касцюму кампазіцыйную завершанасць і асаблівую высакародную грацыёзнасць.
Плат ці наміткуў школьны музей перадала Лідзія Шусціцкая, жыхарка в. Асмолавічы Кобрынская раёна. Намітка уяўляе сабой падоўжаны кавалак палатна шэрага колеру з ільняных нітак (57 см шырынёй і 275 см даўжынёй). Канцы наміткі ўпрыгожаны палоскамі геаметрычнага арнаменту чырвонага колеру. На падоўжных краях дробным крыжыкам вышыты бардзюры ніткамі чырвонага і чорнага колеру.
Плат завівалі паверх сеткавага чапца, які закрываў усе валасы і замацоўваў прычоску (вузел на патыліцы). Маладзіцы павязвалі намітку накшталт хусткі, старэйшыя кабеты старанна завівалі яе вакол галавы, хутаючы шыю і валасы. Менавіта на Кобрыншчыне даследчыкі зафіксавалі найбольшую колькасць спосабаў нашэння гэтага архаічнага галаўнога ўбору.
Самым пашыраным быў спосаб завязвання, пры якім сярэдзіна наміткі накладвалася на галаву, затым адзін канец яе складваўся ў 4-6 разоў, агінаў галаву ў выглядзе круглай шапачкі, прапускаўся пад падбародкам і умацоўваўся справа на макушцы. Другі шырокі канец свабодна звісаў ззаду да паясніцы.
У адрозненне ад іншых строяў кобрынская намітка не мела круглага жорсткага каркаса на цемені галавы. Гэта быў галаўны ўбор замужніх жанчын. Першы раз іх завязвалі на вяселлі, пасля чаго без наміткі на галаве жанчына на людзі не выходзіла.
Вось такі цікавы жаночы касцюм у нас на Кобрыншчыне.
раскрыть » / « свернуть